10 Μάρτη 1944 ιδρύεται η ΠΕΕΑ, η πρώτη λαϊκή εθνική κυβέρνηση

Μια απ' τις ξεχωριστές επετείους του Αγώνα είναι εκείνη της ίδρυσης τηςΠολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), που δίκαια επικράτησε να λέγεται "κυβέρνηση του βουνού".Ετσι καταλάβαινε ο λαός το ρόλο της. Κι αυτός ήταν στην πραγματικότητα, άσχετα αν για λόγους κάποιων σκοπιμοτήτων δεν ονομάστηκε έτσι.

Η ΠΕΕΑ, ιδρύθηκε στο χωριό της Ευρυτανίας Βίνιανη στις 10 Μάρτη 1944, με πρόεδρο το στρατηγό Ευριπίδη Μπακιρτζή.Λίγο αργότερα, στις 18.4.44 διευρύνθηκε με πρόεδρο τον καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου, Αλ. Σβώλο και αντιπρόεδρο τον Ε. Μπακιρτζή, γραμματέα της Δικαιοσύνης τον Ηλ. Τσιριμώκο, των Στρατιωτικών τον Μ. Μάντακα, γραμματέα Εσωτερικών τον Γ. Σιάντο, γραμματέα της Συγκοινωνίας τον Ν. Ασκούτση, γραμματέα Οικονομικών τον Αγγελο Αγγελόπουλο, γραμματέα Υγείας τον Πέτρο Κόκκαλη, γραμματέα Γεωργίας τον Κ. Γαβριηλίδη και Εθνικής Οικονομίας τον Σταμάτη Χατζήμπεη.

Η ΠΕΕΑ ήταν κυβέρνηση πραγματικά λαοπρόβλητη. Οχι μόνο ουσιαστικά, μιας και εκπροσωπούσε τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού που ήταν οργανωμένη στο ΕΑΜ, ήταν και τυπικά λαοπρόβλητη, γιατί πήρε ομόφωνα την ψήφο του Εθνικού Συμβουλίου, που συνήλθε στις Κορυσχάδες της Ευρυτανίας από 14 μέχρι 17 Μάη 1944.

Το Εθνικό Συμβούλιο ("Βουλή του Βουνού" χαρακτηρίστηκε), αποτελέστηκε από εθνοσυμβούλους που εκλέχτηκαν με ιδιότυπες εκλογές που διεξήχθησαν σ' όλη την επικράτεια και από βουλευτές της Βουλής των Ελλήνων που αναδείχτηκαν, απ' τις εκλογές της 16.1.1936, που διέλυσε η βασιλομεταξική δικτατορία της 4ης Αυγούστου.

Στο διάγγελμά της προς τον ελληνικό λαό, τονιζόταν: «Αφότου η επαναστατική δράση του ελληνικού λαού, βαδίζοντας από νίκη σε νίκη, έφερε στην απελευθέρωση ενός μεγάλου τμήματος της ελληνικής γης και στη δημιουργία πολυάριθμου λαϊκού στρατού, πρόβαλε φανερά η ανάγκη ενός υπεύθυνου πολιτικού οργάνου στην Ελεύθερη Ελλάδα, που να συμβολίζει την εθνική ενότητα, να συντονίζει τον αγώνα κατά των Γερμανών και των Βουλγάρων και να κατευθύνει τα διοικητικά όργανα που είχαν αυθόρμητα δημιουργηθεί».

Η ίδρυση και ο χαρακτήρας της ΠΕΕΑ, στην οποία μετείχαν και αστικές δυνάμεις, αντικατόπτριζε τη στρατηγική του ΚΚΕ την εν λόγω περίοδο, που στόχευε σε ένα στάδιο πριν την επαναστατική εργατική εξουσία, με χαρακτηριστικά ενός εκδημοκρατισμένου αστικού καθεστώτος. Έκφραση αυτής της γραμμής ήταν και η τοποθέτηση του Γ. Σιάντου στην 44η Συνεδρίαση της ΠΕΕΑ στις 27/7/1944 σε συζήτηση σχετικά με τις διαπραγματεύσεις στο Λίβανο και το ενδεχόμενο συμμετοχής της ΠΕΕΑ στην κυβέρνηση Παπανδρέου: «Στην Ελλάδα δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε σοσιαλισμό κι αν ακόμα όλος ο κόσμος μας πει πάρτε την και κάνετε σοσιαλισμό…Η ωρίμανση των συνθηκών οδηγεί σε αστικοδημοκρατικές λύσεις, αλλαγές της κατάστασης…Αφού λυθούν όλα αυτά τα αστικοδημοκρατικά προβλήματα, τότε δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για να πάμε προς το σοσιαλισμό, ομαλά, μέσα στη δημοκρατική εξέλιξη».

Η ίδρυση της ΠΕΕΑ, ήταν το αναγκαίο αποτέλεσμα της ραγδαίας ανάπτυξης, του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος, που απαιτούσε καλύτερη καθοδήγηση, μ' ένα ευρύτερο συλλογικό όργανο με αρμοδιότητες μιας εκτελεστικής εξουσίας.

Η ίδρυση λοιπόν της ΠΕΕΑ είχε εξαιρετική πολιτική σημασία για τον αγώνα - άμεσα αλλά και μακροπρόθεσμα - για το μέλλον του λαού.

Τη σημασία του γεγονότος κατανόησαν όχι μόνο οι καταχτητές και οι εθνοπροδότες, που θορυβήθηκαν εξαιρετικά, Ανησύχησαν όμως και η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση του Εμ. Τσουδερού και πιο πολύ ακόμη οι Αγγλοι ιμπεριαλιστές με επικεφαλής τον πρωθυπουργό Ουίστον Τσόρτσιλ. Γιατί στην ίδρυση της ΠΕΕΑ είδε σωστά σαν ένα βήμα αποφασιστικό, του αγωνιζόμενου λαού, για κατάχτηση της λευτεριάς του και, μεταπολεμικά, της ανεξαρτησίας και της προόδου του.

Σ' αντίθεση με τους καταχτητές και τους Αγγλους ιμπεριαλιστές η σοβιετική κυβέρνηση δέχτηκε το γεγονός με ικανοποίηση, χαρακτηριστικό είναι το σχόλιο του ραδιοσταθμού της Μόσχας στις 7 Μάη 1944 που έπλεξε το εγκώμιο της ΠΕΕΑ και σχολίασε ευνοϊκά τη Συμφωνία Τίτο - Μπακιρτζή σαν θεμέλιο βαλκανικής συνεργασίας.

Το Νομοθετικό έργο της ΠΕΕΑ και του Εθνικού Συμβουλίου έχει εξαιρετική πολιτική και ιστορική σημασία. Περιλαμβάνεται στις αθάνατες ΠΡΑΞΕΙΣ της ΠΕΕΑ, που αποτελούν το βασικό πυρήνα του πιο προοδευτικού Συντάγματος που ψηφίστηκε και εφαρμόστηκε - έστω για λίγο χρόνο - στην πατρίδα μας.

Κι αυτό το έργο, δεν υπήρξε, εγκεφαλικό, δεν ήταν σχεδιασμός. Ηταν βασικά η κωδικοποίηση ό,τι είχε δημιουργηθεί και εφαρμοστεί απ' το λαό, με βάση τις αρχές της Λαϊκής Αυτοδιοίκησης και της Λαϊκής Δικαιοσύνης. Αρχές που εξυπηρέτησαν τις ζέουσες ανάγκες του λαού, στις απελευθερωμένες απ' τον καταχτητή, κύρια, περιοχές, με τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ, κάτω απ' την καθοδήγηση του ΕΑΜ και του ΚΚΕ.

Σημειώνουμε ενδεικτικά: Το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι και στις γυναίκες. Το δικαίωμα ψήφου στις νέες και νέους των 18 και πάνω χρόνων. Την καθιέρωση της δημοτικής σαν γλώσσας επίσημης του κράτους... Κι όλα αυτά για πρώτη φορά στη χώρα μας.

Για το έργο που συντελέστηκε στην ελεύθερη Ελλάδα χαρακτηριστικά είναι όσα αναφέρει, στο βιβλίο του "Το μήλο της Εριδος" (σελ. 224) ο Γουντχάουζ. Παραθέτουμε το σχετικό απόσπασμα:

"Το ΕΑΜ... είχε δημιουργήσει πράγματα που δεν είχε γνωρίσει ποτέ άλλοτε η Ελλάδα. Οι επικοινωνίες στις ορεινές περιοχές με τον ασύρματο, με αγγελιαφόρους, με τηλέφωνα, ποτέ δεν ήταν τόσο άρτιες, είτε πριν είτε μετά. Ακόμα και αυτοκινητόδρομοι είχαν βελτιωθεί και χρησιμοποιούνταν απ' το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Οι τηλεπικοινωνίες τους, που περιλάμβαναν και ασυρμάτους, εκτείνονταν ως την Κρήτη και ως τη Σάμο, όπου δρούσαν κιόλας αντάρτες. Τα δώρα του τεχνικού και πνευματικού πολιτισμού είχαν βρει το δρόμο τους προς τα βουνά για πρώτη φορά. Σχολεία, αυτοδιοίκηση, δικαστήρια, δημόσιες υπηρεσίες, που είχαν κλείσει με τον πόλεμο, λειτουργούσαν και πάλι. Θέατρα, εργοστάσια, τοπικά κοινοβούλια, λειτουργούσαν για πρώτη φορά. Οργανώθηκε κοινοτική ζωή, στη θέση της πατροπαράδοτης ατομιστικής ζωής του Ελληνα αγρότη".

Το απόσπασμα έχει ξεχωριστή ιστορική όσο και πολιτική σημασία, γιατί ο Γουντχάουζ υπήρξε ένας αδίσταχτος εχθρός του απελευθερωτικού κινήματος, εχθρός του ελληνικού λαού, της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας του. Σαν αρχηγός της βρετανικής στρατιωτικής αποστολής στην Ελλάδα, έκαμε ό,τι μπορούσε για να υπονομεύσει τον αγώνα του. Να συκοφαντήσει το ΕΑΜ και το ΚΚΕ. Ωστόσο είχε, φαίνεται, τόσο εντυπωσιαστεί, που δεν μπόρεσε να κρύψει αυτή την αλήθεια.